قومهای کهن در آسیای مرکزی و فلات ایران
نویسنده:
رقیه بهزادی
امتیاز دهید
لولوبیان ناحیهای را که در سراسر جاده قدیم قرار دارد – و اکنون هم از بغداد و کرمانشاه به همدان و تهران میرود- اشغال کردند. یکی از چند مدخل طبیعی به سوی نجد ایران مورد استفاده جاده مزبور است، و آن چند هزار سال پیش وجود داشته است. از گستره قلمروی پادشاهان لولوبی آگاهی چندانی در دست نیست اما همینقدر میداینم که اتحادیه ایشان در سده ۲۲ پیش از میلاد سرزمینهای وسیعی را در اختیار خود داشت. چنان که آنوبانی نی، پادشاه لولوبیان، از دریای پایین (خلیج فارس؟) و دریای بالا (ارومیه یا وان؟) به عنوان حدود سرزمین زیر فرمانروایی خود یاد کرده است. و در این که عنصر لولوبی در این ماطق دارای قدرت بوده، شکی نیست...
فلات ایران از قدیمی ترین کانون های تمدنی دوران باستان در آسیا است و از این نظر در دانش باستان شناسی جایگاه مهمی دارد. تاریخ اسکان در فلات ایران از دوره نوسنگی تا مهاجرت آریاییان چندان روشن نیست اما شواهد روشنی در دست است که سرزمین ایران در دیرباز مسکون بوده است. کانونهای قدیمی سکونت در کنار چشمه ها و رودخانه ها یا به طور کلی در مجاورت کوه های زاگرس و البرز به وجود آمده اند. مهم ترین این کانون های باستانی تپه سیلک کاشان، تپه حصار دامغان، ترنگ تپه گرگان، تپه حسنلو در آذربایجان، تپه مارلیک در رودبار و شوش در خوزستان می باشد. در کاوش های باستان شناسی در این کانون ها آثاری به دست آمده اند که قدمت برخی از آنها به هزاره پنجم پیش از میلاد میرسد.
بیشتر
فلات ایران از قدیمی ترین کانون های تمدنی دوران باستان در آسیا است و از این نظر در دانش باستان شناسی جایگاه مهمی دارد. تاریخ اسکان در فلات ایران از دوره نوسنگی تا مهاجرت آریاییان چندان روشن نیست اما شواهد روشنی در دست است که سرزمین ایران در دیرباز مسکون بوده است. کانونهای قدیمی سکونت در کنار چشمه ها و رودخانه ها یا به طور کلی در مجاورت کوه های زاگرس و البرز به وجود آمده اند. مهم ترین این کانون های باستانی تپه سیلک کاشان، تپه حصار دامغان، ترنگ تپه گرگان، تپه حسنلو در آذربایجان، تپه مارلیک در رودبار و شوش در خوزستان می باشد. در کاوش های باستان شناسی در این کانون ها آثاری به دست آمده اند که قدمت برخی از آنها به هزاره پنجم پیش از میلاد میرسد.
دیدگاههای کتاب الکترونیکی قومهای کهن در آسیای مرکزی و فلات ایران
عصر ایران؛ محسن ظهوری ـ نقشبرجسته آنوبانینی، یکی از مهمترین یادگاریهایی است که از تاریخ ایران به جا مانده. نقشی همراه با کتیبه از اقوام لولوبی که روزگاری در کوهستانهای غرب ایران امروز میزیستند.
ریش بلندی دارد و کلاهی بر سر. چیزی شبیه به گرز یا تبر را به دست راست گرفته، و کمانی به دست چپ دارد. او شاه است؛ یکی از شاهان بومی باستان که بر سرزمینی حکم میراند که اقوام «لولوبی» در آن زندگی میکردند. چیزی حدود ۴۰۰۰ سال پیش و در سرزمینهای کوهستانی غرب ایران یعنی بخشهایی از کرمانشاه، کردستان و آذربایجانغربی امروز.
اقوامی که چیز زیادی از آنها نمیدانیم جز سنگنگارهای از «نرامسین»، پادشاه قدرتمند امپراتوری «اَکد» در عراق کنونی، که لولوبیها را اسیر کرده و فتح خود را به تصویر درآورده.
و البته مهمترین اثر بهجامانده از این قوم، یعنی سنگنگاره «آنوبانینی»؛ نام همان شاه سلاح به دستی که استوار ایستاده و در برابر او زنی قرار گرفته؛ زنی که ایزدبانویی باستانی است. شاه در کتیبه این سنگنگاره او را «ایشتار» معرفی کرده؛ یعنی همان خدای مهم منطقه بینالنهرین که برای اَکدیها و آشوریها سرچشمه برکت و پیروزی بود و قبل از آنها هم با نام «اینانا» برای اقوام سومری ایزد جنگ و باروری.
نقش این ایزدبانو در کنار شاه آنوبانینی از قوم لولوبی، داستان نخستین سنگنگاره به جامانده از تاریخ ایران است. سنگنگارهای که چند سال پس از شکست سخت از اَکدیها بر کوه کنده شده و نشان از پیروزی شاه لولوبی در جنگی دارد که نمیدانیم چیست.
شاه پای خود را بر شکم اسیری گذاشته و در زیر آن هم شش اسیر دستبسته دیگر دیده میشود که یکی از آنها کلاهی متفاوت با دیگران دارد که احتمالا نشاندهنده قوم اوست.
ایزدبانو هم ریسمان دو اسیر زانوزده را به دست راست گرفته و با دست چپ حلقهای را رو به شاه گرفته که در دست اکثر خدایان باستان می بینیم و احتمال دادهاند که به معنای فرمانروایی بر زمان است.
شَمَش خدای خورشید و عدل هم ناظر این کار است و نقش او بالای سر شاه و ایزدبانو ترسیم شده با کتیبهای به خط اکدی که در پایین سنگنگاره و زیر پای ایشتار قرار داد: «آنوبانینی پادشاه توانای لولوبی نقش خود و الهه ایشتار را در کوه پاتیر رسم کرده است و آن کس که این لوح را محو کند به نفرین و لعنت آنو، آنوتوم، بَعل، بَلیت، رامان، ایشتار، سین و شَمَش گرفتار باد، و نسل او بر باد رود»
آنوبانینی سالهای سال است که روی کوهی قرار گرفته که حالا در شهر سرپلذهاب کرمانشاه است. سنگنگارهای که به گفته برخی پژوهشگران، حدود دو هزار سال بعدش، الهامبخش داریوش هخامنشی در نقر سنگنگاره بیستون شود. نقشی که گوشهای از تاریخ ایران را در ۴۲۰۰ سال پیش روایت میکند و روز به روز نقشش کمرنگ و محو میشود.